Kadagiti saan nga agsikog… Inkayo man Aprosan ti Boto ni Angalo diay Magsingal

Ni Mancielito S. Tacadena

Maysa a bato iti Brgy. San Vicente, Magsingal, Ilocos Sur a kaarngi ti mabagbagi ti lalaki ti paspasiaren dagiti turista aglalo kadagiti makadamag nga agassawa a nabayagen nga agdendenna ngem di pay naparaburan iti anak. Aw-awaganda iti boto ni Angalo (Tay higante a lalaki iti maysa nga unwritten literature iti Kailukuan), agatiddog daytoy iti aguppat a kadapan manipud iti ungto ti ulona agingga iti ungto ti mismo a bagina, nakadispley daytoy iti likudan ti Parokia ni San Guillermo, Ermitanio iti Brgy. San Vicente, Magsingal.

            Segun iti mangay-aywan a ni Tata Cresencio “Ising” Oandasan, tartaraudi ti dekada 50 idi ibaga dagiti agindeg iti Bungro, Magsingal ken ni Mr. Angel Cortez, maysa a museum curator iti Magsingal National Museum ti kaadda ti bato nga agrungrungarong iti bakras ti bantay, 500 a metro ti kaadayona manipud iti sentro ti barangay. Agatiddog daytoy iti nasurok innem a kadapan ken kaarngi la unay ti mabagbagi ti lalaki. Amin kan nga umasideg iti nasao a bato ket agsakit iti di ammo a rason isu nga awan ti mayat a mapan iti lugar.

stone phallus iti Magsingal

            Nagkainteres iti daytoy ni Cortez ket napanna sinukimat ti nasao a bato agingga a nagdesisyon daytoy nga iyawidna ti bato nga inawaganna  kalpasanna iti boto ni Angalo. Inawaganda metten ti bantay a nakasarakanda iti Bantay Lusi. Kinalida ngarud nga inyaon daytoy ngem gapu iti dagsenna, kapilitan a pinutdanda ti kammaudina agingga a nagbalin laengen nga uppat a kadapan ti kaatiddogna. Binagkat daytoy ti walo a katao sada impan iti agdama nga ayanna. Ngem sakbay a ginarawda ti bato adda linualoda ken nagatangda pay nga immuna.

            Segun pay ken ni Tata Ising, iti laeng Magsingal ti pakasarakan iti stone phallus a maysa a simbolo ti God of Fertility. Daytoy ngarud ti gapuna nga adda dagiti di agsikog a mapmapan iti nasao a lugar iti pammatida nga agsikogda no sagidenda ti bato sada iyapros iti tianda ket adda met dagiti nagsubli  iti  lugar a nangibaga a nagsikogda kalpasan nga inaramidda ti ritual.

Madama a kaum-uman ti autor ni Cresencio "Ising" Oandasan maipanggep iti stone phallus iti Magsingal

            Manipud idi, saanda met a binaliwan ti langa ti bato. Kinapudnona, kaarngi ti nangigapuanda ti ayanna ita. Binay-anda a lumoten no matutudo ken mainitan no iti kalgaw ngem kaskasdi a nagtalinaed a natibker ken di nadadael ti bato. Kinapudnona, kayat nga alaen ti National Museum ngem saan nga ipalubos dagiti annak ken kabagian daydi Apo Cortez.

            Ala padasem man met kumadre a mapan aprosan ti Boto ni Angalo iti Magsingal ta awan met ti dakesna a padasentayo. Amangan laeng no babaen ti panangaprosyo iti daytoy a bato ket maited metten kadakayo ti kalkalikagumanyo a bunga ti ar-arasaasyo ken ni lakaymo.